Prof. Dr. İlber Ortaylı'nın "Osmanlı diye bir millet yoktur. Osmanlıca bir dil değil, bürokrat jargonudur." sözünden hareketle, ecdadımızın kurmuş ve uzun yıllar boyunca bu topraklara hükmetmiş olduğu Devlet-i Aliyye, yani şimdiki bilinen adıyla Osmanlı Devleti'nin adını ve bu adın nerede ve nasıl kullanıldığını açıklayalım ve az bilinen doğrulara bir göz atalım.

"OSMANLI" İSMİ İLK DEFA NE ZAMAN KULLANILDI

Bizim “Osmanlı” dediğimiz devlet, resmî ad olarak hiçbir zaman “Osmanlı Devleti”, “Osmanlı İmparatorluğu” gibisinden içerisinde “Osmanlı” kelimesinin geçtiği bir isim kullanmamıştır;
Devletin resmî ismi asırlar boyunca “DEVLET-İ ALİYYE” yani “BÜYÜK DEVLET” olmuştur!

Türk tarihinde aslında sadece iki devlet vardır: “Doğu” ve “Batı” Türk Devletleri...

“Doğu Türk Devleti” Göktürkler’den başlar, Timur, Bâbür, Altınordu ve diğerleri ile devam eder.
Batı’ya doğru ilerleyen Türkler de gittikleri yerlerde kendi devletlerini kurmuşlardır,
Selçuklu ve Osmanlı İmparatorlukları ile Türkiye Cumhuriyeti de “Batı Türk Devletleri”dir.

HANEDAN İSMİ GELENEĞİ

Tarihteki Türk Devletleri, yani Cumhurbaşkanlığı Forsu’nda da yeralan 16 devlet, “Doğu” ve “Batı” Türk Devletleri’nin devamlılık esası dahilindeki yeni şekilleridir.
Yıkılan bir devletin yerine derhal yenisi kurulmuş,
Türkçe günlük konuşmada devletten bahsedilirken o kurucusunun yahut idarecisi olan hanedanın ismi ile söylenmesi gelenek olduğu için herbiri başka isimler almıştır.
“Osmanlı” sözü de bu geleneğin devamıdır,
yani devletten kurucusu ve asırlar boyunca idarecisi olan hanedanın adı ile bahsedilmesinin örneğidir.

RESMİ İSİM, BUDUR!

İmparatorluk isim olarak daima “Devlet-i Aliyye” terkibini kullanmıştır ama son zamanlarında nâdiren de olsa terkibin sonuna “Osmaniye” kelimesi de ilâve edilmiş ve “Devlet-i Aliyye-i Osmaniye” hâlini almış ama resmî isimde bir değişiklik olmamış,
her zaman “Devlet-i Aliyye” olarak kalmıştır.
“Osmaniye” sözüne özellikle 19. asrın ikinci yarısından itibaren rastlanır,
Bazı Türkçe belgelerde de bu şekilde geçer ama uluslararası yazışmalarda ve yabancı memleketler ile yapılan anlaşmaların Türkçe tercümelerinde, yani resmiyette daima “Devlet-i Aliyye” vardır.

Peki, devletin Türkçesi bu şekilde olan ismi yabancı yayınlarda, belgelerde, yazışmalarda, vesairede nasıl geçiyordu?

Bilmeyenler belki şaşıracaklardır ama Batı dünyası “Devlet-i Aliyye” karşılığı olarak her zaman “Türkiye”yi kullanmıştır!
Devletin ismi yazıldığı batı diline göre “Turquie”, “Turkey” yahut “Turchia” veya “Türkei” olmuş, imparatorluktan bahsedildiğinde de “Türk İmparatorluğu” denmiştir.

Abraham Ortelius’un 1579’da Anvers’te basılan haritası.

Altta “Türk İmparatorluğu” yazıyor.